Vertaling 94 Oud Nieuws
OUD NIEUWS
Hans Sikkema en Tammo Broekema
Na een rondje over de beurs is altijd de vraag: nog wat bijzonders gezien? Het antwoord:jawel een 2EA verdamper van Brons. In het echt zijn het uitermate zeldzame trekkers.
De reden dat Brons mijn favoriete trekkermerk is, heeft vele oorzaken.
Op het moment van schrijven heeft de Oud Nieuws-redactie het L.C.N.-beursweekend net achter de rug. Hans en Tammo waren weer eens herenigd, ze zien elkaar niet meer zo vaak nu Tammo is verhuisd, en ook Hans met zijn werkplaats. Tammo naar Zijldijk in het hoge noorden van Groningen en Hans naar zijn werkplaats aan huis in Vries bij Assen. Zoals altijd als de drukke beurs het toelaat gaan we even rondstruinen, en stellen we elkaar de vraag: nog wat bijzonders gezien? Op zaterdag bij de Fransen in de kleine zaal wel wat, en zondag zag Hans bij Bert van Loon een Brons modelletje. Het oude type, de 2A verdamper, maar die heb je al... bovendien staat deze voor op luchtbanden. Vaak wordt me gevraagd waar dat Bronsje in mijn verzameling toch vandaan komt, dus ik dacht: laat ik deze er maar bij kopen voor als men er weer eens één zoekt.
Thuisgekomen herinnerde ik mij van een filmpje van een rondrit met oude tractoren in het Westerkwartier, dat daar een Brons verdamper meereed. Een andere dan die we kennen van een middenplaat in de Boerderij en van het IHF in Panningen. Die staat op cushionbanden voor, fraai nagemaakt op het modelletje van Bert dat ik al had.
Wat speurwerk op internet leert dat die in het Westerkwartier van Meindert Koning is, een dieselmotorenfanaat in Nuis. Ik dacht altijd dat die in vakblad Boerderij de enige overgebleven verdamper was. Maar uit het verhaal blijkt dat er (inclusief deze) nog drie bekend zijn. Net als die in het filmpje heeft het tweede modelletje van Bert ook luchtbanden en een rode vooras; mijn tweede Bronsje is niet meer te koop!
Het verhaal van hoe deze Brons opdook lijkt uit een jongensboek te komen: de Bugatticlub Nederland was op bezoek bij Meindert Koning z’n Dieselmotorenmuseum, waar de daarbij
aanwezige Evert Louwman zich herinnerde dat ergens in het depot van zijn museum ook een Brons trekker stond. Inderdaad, de Louwman van het prachtige Louwman Museum in
Den Haag, die in 1969 het Nationaal Automobiel Museum in Driebergen overnam waar ook de Brons van Dorschvereeniging Hellum en Schildwolde naar toe ging.
De reden dat Brons mijn favoriete trekkermerk is, heeft vele oorzaken. In willekeurige volgorde:
• Het is een Nederlands merk, gemaakt in Appingedam.
• De bedenker en grote man erachter was Jan Brons (1865-1954), briljant technicus en weldoener van de omgeving
• het echte exemplaar van Freddie de Vries in Zuidbroek. Hij kocht hem van een eveneens bekend drainagebedrijf in Uithuizen, dat hem op zijn beurt weer van lokale beroemdheid Jaap Nienhuis in Usquert overnam. De kleur op Freddies Brons lijkt nog het meest op legergroen, maar bekend is dat dat er niet veel toe deed vroeger. Wat voorhanden was aan lak ging erop!
• De Brons trekker die in het logo van onze club prijkt is gemaakt naar een master van John Westerveld, onze favoriete modelbouwer.
• Twee huizen verder dan mijn vroegere woning in Wildervank staat een dorsmachineschuur die vroeger een Brons en een dorsmachine huisvestte; het pand is in dezelfde stijl en door dezelfde aannemer gebouwd als de smederij achter mijn huis.
• Een goede verzamelvriend hielp samen met Jan Vegter mee het Brons archief naar Jan in Siddeburen te verhuizen, die later een prachtig boek over Brons schreef: Van Bakjeknapper tot turbodiesel.
Hans en ik hebben eens een L.C.N. Brons kitje opgebouwd zoals kleur groen - wat ze voor mij weer des te echter doet lijken.
Bert maakte ook een model van de EAT51, net als het clubmodel van Autodrome, waarvan de master afkomstig was van John Westerveld, één van onze favoriete modelbouwers.
De L.C.N. Brons staat op iets andere wielen dan die van Bert. Die heeft op zijn beurt weer zwarte chassisbalken. Beide zijn uitgevoerd in Borga rood, een kleur die er ook veel op werd gesmeerd, zoals wij in Groningen zeggen. Op mijn vraag aan de door ons benoemde burgemeester van de Wildervanksterdallen Arie Stevens, wat voor kleur de Brons aldaar had, kreeg ik als antwoord in ‘t plat: ‘wait ik nait meer, zwaart!’
1. Twee keer de EAT51. Rechts het clubmodel, links dat van Bert.
2. Beide versies van de 2EA verdamper van Brons