Combinetalk
COMBINETALK Tot combine geëvolueerd
Arend Smeenge, Bewerking: Emiel van Loon, foto's Jan Groot Jebbink
In de jaren 20 en begin 30 van de vorige eeuw begon de mechanisatie van de graanoogst. Arbeid kostte weinig, maar toch werd er gemechaniseerd en kwamen vele agrarisch medewerkers zonder werk. Mede hierdoor ontstond de economische crisis. In Amerika dorsten ze toen al met getrokken combines met paardentractie, van fabrikanten als McCormick Deering en Case. Later zijn die paarden vervangen door onder andere Caterpillar rupstrekkers.
Pioniers die grotere smederijen en werkplaatsen hadden, ontwikkelden getrokken maaidorsers. Trekkers waren onder- tussen al gemeengoed. Amerika liep voorop met de Massey Harris Clipper, de John Deere 200 en andere getrokken combines van onder meer Allis-Chalmers en Case. Ze waren herkenbaar aan de vaak ronde metalen kappen. Later verschenen bij merken als Case IH, John Deere, MF en New Holland moderne getrokken machines tot begin jaren 70.
Bij ons zijn getrokken maaidorsers op de markt gebracht door Claas, Bautz, Fella, Lanz, Dechentreiter en Bolinder Munktell. De trekkers waren meestal een Lanz Bulldog, Hanomag of Deutz. In de loop der jaren zijn zwaardere trekkers ingezet die ook geavanceerdere combines konden trekken. Vanuit eenvoudige techniek werden de maaidorsers gecompliceerder en dus zwaarder.
Vooruitgang
Na verloop van tijd vielen veel merken af door de concurrentiestrijd, en doordat machines niet tijdig werden doorontwikkeld. De ‘sterkere’ merken kwamen in de jaren 70 met betere machines met een grotere capaciteit. Denk aan de Claas Junior en Super, de Fahr M 66, en de John Deeres 360 en 370. Begin jaren 80 waren er nog twee merken met een ‘gezogener Mahdrescher’ in het programma. De Claas Garant was leverbaar tot 1981. Fahr bouwde de M 66 TS tot 1986 in de rode kleur, en tot 1991 was deze nog leverbaar in de groene Deutz-Fahr kleur. Deze machine was de laatst gebouwde en geleverde getrokken maaidorser in Duitsland. Overigens was de Fahr M 66 TS een groot verkoopsucces in Denemarken.
Rond de trekker
Afwijkende machines waren de aanbouwcombines. Het meest bekend is de versie van Jens Freudendahl ( JF) uit Sonderdahl, Denemarken. Het bouwde deze ‘mejetærsker’ rond de trekker, eentje met 40 pk was al voldoende. JF startt e met de MS 70 aanbouwcombine in 1962 en in 1982 had het bedrijf er 25.000 (!) uitgeleverd. Massey Ferguson heeft een dubbele aanbouwcombine in het programma gehad, de MF 4802 en 5502. Hiervoor moest een trekker met tenminste 120 pk worden gebruikt, bijvoorbeeld een MF 2680 A die voorzien was van een terugrij-inrichting. Er zijn slechts twee prototypes gebouwd. Men zag in dat de ingewikkelde en langdurige aan- en afbouwtijd een succes in de weg stond.
We kennen in de geschiedenis ook twee systeemmaaidorsers. De eerste is de Claas Huckepack. Dit was in feite een gemotoriseerd frame, met verschillende aan- en opbouw-mogelijkheden. In Amerika had New Idea hetzelfde systeem met de New Idea 800 C. Opmerkelijk is dat Versatile, van de rood-gele kniktrekkers, bekend werd met de Trans Axial 2000 ‘pull type’ combine. Deze is ook mondjesmaat geleverd als New Holland TA78. Nu Versatile in Russische handen is, zijn de Rostselmash Acros en Torum combines ook leverbaar in het rood als Versatile RT 490 combine in Canada.
1. Claas Super Automatic S van Schuco in 1/43. De Hanomag Robust trekkers en Fortuna kipper zijn van Siku.
2. Getrokken Case combine van Ertl in 1/43
3. John Deere getrokken combine van Eska (Foto: Aumann Auctions)
4. De JF aanbouwcombine was in zijn tijd een verkoopsucces, net als dit model van Corgi
5. Deutz-Fahr M 66 TS in 1/32 van Autocult. De trekker is van Ziss.
6. Een tijd lang waren de systeemtrekkers met verschillende opbouwmogelijkheden op de markt, maar die zijn nooit echt doorgebroken. New Idea (tegenwoordig Agco) maakte deze Uni 800C. Het 1/32 model is van Ertl.
7. De Uni 800C opgebouwd als combine
8. Massey Ferguson ontwikkelde een aangebouwde combine die in Duitsland op de markt werd gebracht onder het merk Mörtl. Doordat het aan- en afbouwen in de praktijk te omslachtig bleek, verdween de machine al snel van de markt.(Foto: Technische Universität München, uit ‘Deutsche Digitale Bibliothek’, AgTecCollection – fotonr 00010702)
9. Het New Idea Uni-systeem in een folder uit 1966
10. Het Uni-systeem is in Nederland op de markt gebracht door Heesters in Haren
11. Oogsten van korrelmais met de New Idea Uni
12. Naast kniktrekkers bouwde Versatile de getrokken Trans Axial 2000 combine. Voor het 1/64 model staat Versatile 935, ‘National Farm Toy Show 2011’-uitvoering.